દેશના મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરનો પાવર, મળે છે સુપ્રીમ કોર્ટના જજ જેટલો પગાર

લોકશાહી ઢબે પારદર્શક ચૂંટણી યોજાય તે માટે દેશમાં ચૂંટણી પંચ કામ કરે છે. ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણી કમિશનરની નિમણૂક કરે છે. ચૂંટણી જેવી જટિલ પ્રક્રિયાને સંભાળનારા મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરનો પગાર ઓછો નથી હોતો તેમનો વટ પણ એવો જ હોય છે. આ પદ પર કામ કરનાર અધિકારીને સુપ્રીમ કોર્ટના જજ જેટલો પગાર મળે છે, જે ચૂંટણી પંચ અધિનિયમન 1991ની કલમ 3 અંતર્ગત આપવામાં આવે છે.

મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનરનો કાર્યકાળ 6 વર્ષનો હોય છે. જો 6 વર્ષ દરમિયાન ચૂંટણી કમિશનરની ઉંમર 65 વર્ષ થઈ જાય તો તેમનો કાર્યકાળ ઘટી પણ શકે છે.

ભારતના લોકતંત્રમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપનાર ચૂંટણી કમિશનરને કોઈ પોતાના પદ પરથી હટાવી શકતું નથી. તેમને હટાવવા માટે સંસદમાં આરોપની સાબિતી આપવી પડે છે.

આઝાદી બાદ વર્ષ 1950થી અત્યાર સુધીમાં કુલ 23 મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર નિમાયા છે. આ કમિશનરોમાં વર્તમાન કમિશનર સુનિલ અરોડાનો સમાવેશ પણ થાય છે. તેમનો કાર્યકાળ ઑક્ટોબર 2021 સુધીનો છે.

ભારતીય બંધારણમાં અવિશ્વાસનો પ્રસ્તાવ ખૂબ જ મુશ્કેલ પ્રક્રિયા છે. અમેરિકાના બંધારણથી પ્રેરિત આ પ્રક્રિયાનો ઉલ્લેખ બંધારણની કલમ 61, 124 (4), (5), 217, 218માં થયો છે. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર અથવા તો સુપ્રીમ કોર્ટના જજને તેમના પદ પર હટાવવા માટે ઓછામાં ઓછા 100 સાંસદોની લોકસભામાં સહી અને 50 સાંસદનો રાજ્યસભામાં સહી લેવી પડે છે.

મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર પાસે ઘણા મહત્ત્વપૂર્ણ અધિકારો છે. જેમ કે રાજકીય દળને માન્યતા આપવી તેમને ચૂંટણીના ચિન્હો આપવા વગેરે. રાજકીય પક્ષ ફક્ત ચિન્હ આપી શકે છે, બાકીનું કામ ચૂંટણી પંચ કરે છે.

ચૂંટણી દરમિયાન કોઈ પણ ઉમેદવાર કોઈ પણ માથાકુટમાં સંડોવાયેલા જણાય અને કેસ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પહોંચે તો જ ચૂંટણી પંચ તેમા દખલ કરે છે.

ઉમેદવાર સમયસર અને કાયદાકીય રીતે પોતાના ચૂંટણી ખર્ચનો હિસાબ ન આપી શકે તે ઉમેદવારને ચૂંટણી પંચ પ્રતિબંધિત કરી શકે છે.