Vadodara: પાવાગઢ જતા પ્રવાસિયો અને શ્રદ્ધાળુઓ શું તમે ચાંપાનેર વિશે આ જાણો છો? 

Nidhi Dave, Vadodara: પાવગઢનું નામ દરેક એ સાંભળ્યું જ હશે. ચાંપાનેર - પાવાગઢ જે યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ છે. વડોદરા શહેર નજીક આવેલા પંચમહાલ જિલ્લામાં સ્થિત છે. એવું કહેવાય છે કે, આશરે 500 મિલિયન વર્ષો પહેલા આ પ્રદેશમાં જ્વાળામુખી ફાટી નીકળ્યો હતો. પાવાગઢની ઉત્પત્તિ આ વિસ્ફોટ સાથે સંકળાયેલી છે. પાવ-ગઢનો અર્થ થાય છે "એક ચોથો ટેકરી" અથવા "અગ્નિ-ટેકરી". તેના પાયા પર ચાંપાનેરનું ઐતિહાસિક શહેર છે, જ્યારે પાવાગઢનું હિલ સ્ટેશન જ્વાળામુખીના શંકુ પર જ બાંધવામાં આવ્યું છે.

પાવાગઢ સ્થળ વડોદરાથી પૂર્વમાં 50 કિલોમીટર અને ગોધરાની દક્ષિણમાં 68 કિલોમીટર જેટલું છે. પાવાગઢ ટેકરીના શિખર પર દરિયાની સપાટીથી 800 મીટરની ઊંચાઈ પર માતા કાલીનું મંદિર છે. આ વિસ્તારમાં સૌથી જૂનું છે અને 10મીથી 11મી સદીનું છે. આસ્થા આધારિત દંતકથા સૂચવે છે કે, સતી માતાજીનો જમણો પગ પાવાગઢ પર પડ્યો હોવાનું માનવામાં આવે છે.

આમ એક ઊંડી ખીણ બની હતી અને પછીથી ભગવાને "આ ઊંડી ખીણને ભરવા માટે ઋષિ વિશ્વામિત્રની વિનંતી અનુસાર એક મોટી ટેકરી મોકલી હતી કે, ઋષિની પવિત્ર ગાયો તેમાં ન આવે." આમ પાવાગઢ ખાતેનું કાલિકા માતાનું મંદિર ભારતીય ઉપખંડમાં સૌથી પવિત્ર શક્તિપીઠોમાંનું એક છે.

ચાંપાનેર એક મુખ્ય શહેર તરીકે વિકાસ પામ્યાના ઘણા સમય પહેલાથી હિન્દુ યાત્રાળુઓ આ મંદિરની મુલાકાત લેવા આવ્યા છે. શિખર પર મંદિર સુધી પહોંચવા માટે પહાડની ટોચ પર જંગલ ફૂટપાથ સાથે લગભગ 5 કિમી ચાલવું પડે છે. અન્યથા, ત્યાં એક કેબલ કાર (રોપ-વે) છે જે તમને મિડવે પોઈન્ટથી શિખર સુધી લઈ જશે. રોડ દ્વારા સુલભ છેલ્લું સ્થાન છે. મંદિરમાં વિશાળ કિલ્લેબંધી છે અને સામે એક ખુલ્લો ચોક છે, જેમાં બલિદાન માટે બે વેદીઓ છે, અને ખાસ પ્રસંગો માટે લાઇટની હારમાળા બનાવેલી છે.

અંદરના ગર્ભગૃહમાં કાલિકા માતાની મૂર્તિમાં માત્ર માથું, મુખવાટો છે. લાલ રંગમાં રંગાયેલી છે. મહાકાળીની સંપૂર્ણ મૂર્તિઓ અને બહુચરાના યંત્રો પણ હાજર છે. મંદિર ખૂબ જ વહેલાથી મોડે સુધી ખુલ્લું રહે છે. જેથી દરેક કલાકે આવતા યાત્રાળુઓ આરામથી દર્શન કરી શકે. માચીમાં યાત્રાળુઓ માટે ઉપલબ્ધ આરામગૃહની વ્યવસ્થા પણ છે.

ચાંપાનેરમાં એક હજાર વર્ષ જૂના હિન્દુ અને જૈન મંદિરો, ગુજરાત સલ્તનતના સમયથી મસ્જિદો અને એક સુવ્યવસ્થિત રાજધાની શહેરની સમગ્ર કામગીરી હજુ પણ પુરાવામાં છે, અનાજના ભંડાર અને કિલ્લેબંધીથી લઈને પગથિયાં સુધી આ શહેર નોંધપાત્ર રીતે સચવાયેલું છે અને કબ્રસ્તાન પણ. ચાંપાનેરમાં તમે પ્રાચીન શેરીઓમાં ચાલી શકો છો.

ચાંપાનેર 2004 માં યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ બન્યું. ચોમાસાના વરસાદને સંગ્રહિત કરવા માટે મોટા જળાશયો માટીના બીમનો ઉપયોગ કરીને બનાવેલા છે, જેથી ઉતાર પર આવતા પ્રવાહોના કુદરતી પ્રવાહને સમાવી શકાય. સમય જતા ખોવાઈ ગયેલી આ અજાયબી ચોક્કસપણે એક રસપ્રદ અને મોહક મુલાકાત રહેશે.

ચાંપાનેર વડોદરાથી 50 કિમી દૂર છે, બસ અથવા ખાનગી વાહનો દ્વારા પહોંચી શકાય છે. વડોદરા અને હાલોલથી ચાંપાનેર-પાવાગઢ જવા માટે ટેક્સી/ઓટો ભાડે લઈ શકાય છે. જો તમે જાંબુઘોડા જેવી અન્ય સાઇટ્સ સાથે મુસાફરીને જોડવા માંગતા હોવ તો આ શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે. તથા વડોદરાથી ચાંપાનેર સુધીની ટ્રેનો છે અને હવાઈ માર્ગ માટે સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ વડોદરા ખાતે છે.