બેક્ટેરિયા દૂર કરશે તળાવોમાંથી પ્લાસ્ટિકનું પ્રદૂષણ, ખોરાક તરીકે કરશે ઉપયોગ

પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણ એ ખૂબ મોટી સમસ્યા છે. એક તરફ પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ નાબૂદ કરવો એ એક મોટી સમસ્યા છે, તો બીજી તરફ પ્લાસ્ટિકના કચરાનો સામનો કરવાનો પડકાર પણ વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કરી રહ્યો છે. આનો સામનો કરવા માટે ઘણું સંશોધન કાર્ય ચાલી રહ્યું છે. હવે વૈજ્ઞાનિકોએ તળાવોમાં આવા કુદરતી બેક્ટેરિયા શોધી કાઢ્યા છે જે કુદરતી પદાર્થો કરતાં પ્લાસ્ટિકના અવશેષો પર વધુ ઝડપથી અને વધુ અસરકારક રીતે વિકસે છે. આ બેક્ટેરિયાની ખાસ વાત એ છે કે તેઓ પ્લાસ્ટિકના કાર્બન સંયોજનોને તોડી નાખે છે અને તેઓ આ તૂટેલી સામગ્રીનો ઉપયોગ તેમના ખોરાક તરીકે કરે છે.

આ અભ્યાસમાં 29 યુરોપીયન તળાવોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. સંશોધકો કહે છે કે બેક્ટેરિયાની આ ચોક્કસ પ્રજાતિ સાથે જળ સંસાધનોને સમૃદ્ધ બનાવવું એ પર્યાવરણમાંથી પ્લાસ્ટિકને દૂર કરવાની કુદરતી રીત હોઈ શકે છે. તેની અસર પણ ખૂબ જ સ્પષ્ટપણે જોવા મળે છે. જ્યારે પ્લાસ્ટિકના પ્રદૂષણને કારણે તળાવના પાણીમાં કાર્બનનું સ્તર માત્ર 4 ટકા વધે છે, ત્યારે બેક્ટેરિયાનો વિકાસ બમણાથી વધુ થાય છે. અભ્યાસ મુજબ, તળાવોમાં જોવા મળતા બેક્ટેરિયા તળાવોની અંદરના પ્લાસ્ટિક તેમજ અન્ય કુદરતી કાર્બન સંયોજનોને તોડી નાખે છે, પરંતુ આ બેક્ટેરિયા કુદરતીને બદલે પ્લાસ્ટિક કાર્બનને પસંદ કરે છે.

સંશોધકોનું કહેવું છે કે આનો અર્થ એ નથી કે અમને પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણમાંથી મુક્તિ મળે છે. કારણ કે પ્લાસ્ટિકની અંદરના કેટલાક સંયોજનો પર્યાવરણ પર ઝેરી અસર કરે છે, ખાસ કરીને વધુ માત્રામાં. આ અભ્યાસના પરિણામો તાજેતરમાં નેચર કોમ્યુનિકેશન્સમાં પ્રકાશિત થયા હતા. બેક્ટેરિયા પહેલા પ્લાસ્ટિક ખાય છે કારણ કે તેને તોડવું તેમના માટે સરળ છે. ત્યારે જ તેઓ સખત ખોરાક તરફ વળે છે જે કુદરતી કાર્બન સામગ્રી છે

સંશોધકો કહે છે કે પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણ તળાવોમાંના સમગ્ર ખાદ્ય જાળાને અસર કરે છે કારણ કે વધુ બેક્ટેરિયા એટલે બતક અને માછલી જેવા મોટા જીવો માટે વધુ ખોરાક. આ અસરની વિવિધતા તળાવના પાણીમાં રહેલા બેક્ટેરિયાની પ્રજાતિની વિવિધતા પર આધારિત છે. વધુ વૈવિધ્યસભર પ્રજાતિઓ ધરાવતા તળાવોમાં પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણ વધુ સારી રીતે નિયંત્રિત થાય છે. આ જ સંશોધનના લેખકો દ્વારા ગયા વર્ષે પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે યુરોપીયન તળાવો માઇક્રોપ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણના મુખ્ય હોટસ્પોટ બની ગયા છે.

પ્લાસ્ટિકને તોડીને, બેક્ટેરિયા સરળ કાર્બન પદાર્થોને મુક્ત કરે છે. સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે આ સંયોજનો પાંદડા અને ટ્વિગ્સ જેવા કાર્બનિક પદાર્થોના ભંગાણ દ્વારા રચાયેલા સરળ કાર્બનથી અલગ છે. પ્લાસ્ટિકમાંથી મેળવેલા સરળ પદાર્થો એડહેસિવ અથવા સોફ્ટનર્સના ઉપયોગ દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. નવા અભ્યાસમાં એ પણ જાણવા મળ્યું છે કે બેક્ટેરિયાએ ઓછા ચોક્કસ કુદરતી કાર્બન સામગ્રી ધરાવતા તળાવોમાંથી વધુ પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણ દૂર કર્યું છે. આ એટલા માટે હતું કારણ કે તે તળાવોમાં ખોરાકના અન્ય સ્ત્રોતો ઓછા હતા. આ પરિણામો અમને એવા તળાવોને પ્રાધાન્ય આપવા દેશે જ્યાં પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણ વધારે છે, પરંતુ બેક્ટેરિયાની વિવિધતા ઓછી છે અને વિવિધ પ્રકારના કુદરતી કાર્બનિક પદાર્થો વધુ છે.

પર્યાવરણ નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે કમનસીબે પ્લાસ્ટિક ઘણા દાયકાઓ સુધી પર્યાવરણને પ્રદૂષિત કરતું રહેશે. સંશોધન કાર્ય એવા બેક્ટેરિયા શોધવામાં સફળ રહ્યું છે જે પ્લાસ્ટિકના કચરાને ઘટાડી શકે છે અને પ્રદૂષણના વધુ સારા સંચાલનમાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે. આ અભ્યાસમાં, સંશોધકોએ ઓગસ્ટથી સપ્ટેમ્બર 2019 દરમિયાન સ્કેન્ડિનેવિયાના 29 તળાવોના નમૂના લીધા હતા. આ સરોવરો વિવિધ ઊંચાઈ, તાપમાન, ઊંડાઈ અને વિવિધતાના તળાવો છે. સંશોધકોએ આ તળાવોમાં પ્લાસ્ટિક પણ નાખ્યું હતું અને તે ઓગળ્યા પછી જ નમૂના લેવામાં આવ્યા હતા.

આ અભ્યાસમાં, સંશોધકોએ બેક્ટેરિયાની વૃદ્ધિને માપી છે. પ્લાસ્ટિકમાં ઓગળેલા કાર્બનનું પ્રમાણ ધરાવતા પાણીમાં રહેલા બેક્ટેરિયાનું વજન અસરકારક રીતે બમણું થાય છે. તે જ સમયે 72 કલાકમાં બેક્ટેરિયા અડધો કાર્બન ખાઈ ગયો. સંશોધકોએ કહ્યું કે તેમનો અભ્યાસ દર્શાવે છે કે જ્યારે પ્લાસ્ટિકનો કચરો તળાવો અને નદીઓમાં પ્રવેશે છે ત્યારે સમગ્ર ઇકોસિસ્ટમને અસર થાય છે. આ સાથે તેમને એવી પણ આશા છે કે તેમનો અભ્યાસ લોકોને પ્લાસ્ટિક કચરો ફેંકવાની બાબતમાં વધુ સાવચેત રહેવાની પ્રેરણા આપશે.