12 Jyotirlinga: ભારતમાં આ સ્થાનો પર છે 12 જ્યોતિર્લિંગ, જાણો મહાદેવના 12 સ્વરૂપોનું ધાર્મિક મહત્વ

હિન્દુ ધર્મમાં ભગવાન શિવને મોક્ષના દેવતાના રૂપમાં ઓળખવામાં આવે છે. સમગ્ર દેશમાં ભગવાન શિવને પૂજવા વાળા ભક્તોની સંખ્યા સૌથી વધુ છે. દેશમાં સૌથી વધુ શિવ મંદિર છે પરંતુ આ બધામાં ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગનું મહત્વ સૌથી વધુ છે. પૌરાણિક માન્યતા છે કે 12 જ્યોતિર્લિંગમાં ભગવાન શિવ પોતે જ્યોતિ સ્વરૂપમાં વિરાજમાન છે. આઓ જાણીએ ભગવાન શિવના આ 12 જ્યોતિર્લિંગ દેશમાં ક્યા-ક્યા સ્થિત છે.

સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ, ગુજરાત: સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગને પૃથ્વી પર ભગવાન શિવનું પ્રથમ જ્યોતિર્લિંગ માનવામાં આવે છે. પૌરાણિક માન્યતા છે કે એક પવિત્ર કુંડ પણ દેવતાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો છે. આ કુંડને સોમ કુંડ કહેવામાં આવે છે, સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલું છે. આ મંદિર પર વિદેશી આક્રમણકારો દ્વારા ઘણી વખત હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો.

મલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ, આંધ્ર પ્રદેશ: મલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના બીજા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે. આ જ્યોતિર્લિંગ આંધ્ર પ્રદેશમાં કૃષ્ણા નદીના કિનારે શ્રીશૈલ નામના પર્વત પર આવેલું છે. દર વર્ષે લાખો શિવભક્તો અહીં દર્શન કરવા પહોંચે છે.

મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, ઉજ્જૈન: મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન ભોલેનાથના ત્રીજા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે. આ જ્યોતિર્લિંગ મધ્ય પ્રદેશના ઐતિહાસિક શહેર ઉજ્જૈનમાં આવેલું છે. તમામ 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી, એકમાત્ર દક્ષિણમુખી જ્યોતિર્લિંગ ઉજ્જૈનમાં છે. મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગમાં થતી ભસ્મરતી વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. ભસ્મરતીના દર્શન કરવા માટે દેશ-વિદેશમાંથી લાખો ભક્તો અહીં પહોંચે છે.

ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, ખંડવા: ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંના એક તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ ધાર્મિક શહેર મધ્ય પ્રદેશના ખંડવા જિલ્લામાં આવેલું છે. આ જ્યોતિર્લિંગ નર્મદા નદીના કિનારે વસેલા નાનકડા નગર ઓમેશ્વરમાં આવેલું છે. આ જ્યોતિર્લિંગની આસપાસ પર્વતો અને નદીઓ વહેવાથી અહીં ઓમનો આકાર બનેલો છે.

કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ, ઉત્તરાખંડ: ભગવાન શિવના 5મા જ્યોતિર્લિંગમાં કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગની પૂજા કરવામાં આવે છે. કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ ઉત્તરાખંડમાં કેદાર નામના હિમાલયની ટોચ પર આવેલું છે. કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ પણ બદ્રીનાથ રોડ પર આવેલું છે. કેદારનાથ સમુદ્ર સપાટીથી લગભગ 3584 મીટરની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. તે દેશના સૌથી ઊંચા જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે.

ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ, મહારાષ્ટ્ર: ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના છઠ્ઠા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે. ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના પુણે જિલ્લામાં સહ્યાદ્રી નામના પર્વત પર સ્થિત છે. અહીં પહોંચવાનો રસ્તો ખૂબ જ રમણીય છે. ઉંચા પહાડોની વચ્ચે સર્પાકાર માર્ગ દ્વારા અહીં પહોંચવું પણ શ્રદ્ધાળુઓ માટે રોમાંચક છે.

બાબા વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ, ઉત્તર પ્રદેશ: બાબા વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગને ભગવાન શિવના 7મા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ વારાણસી શહેરમાં સ્થિત છે, જેને ઉત્તર પ્રદેશની ધાર્મિક રાજધાની કહેવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ વારાણસીમાં આવેલું છે, જેને વિશ્વનું સૌથી પ્રાચીન શહેર માનવામાં આવે છે. નરેન્દ્ર મોદી સરકારે તાજેતરમાં જ આ જ્યોતિર્લિંગ સંકુલમાં રિનોવેશનના ઘણા કામો કર્યા છે.

ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, મહારાષ્ટ્ર: ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગને ભગવાન શિવના 8મા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના નાસિક જિલ્લામાં આવેલું છે. આ જ્યોતિર્લિંગની નજીક બ્રહ્મગિરિ નામનો પર્વત પણ આવેલો છે. આ પર્વત પર ગોદાવરી નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન પણ છે.

વૈદ્યનાથ જ્યોતિર્લિંગ, ઝારખંડ: વૈદ્યનાથ જ્યોતિર્લિંગને ભગવાન શિવના નવમા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ ઝારખંડના સંથાલ પરગણા પાસે આવેલું છે. પૌરાણિક માન્યતા છે કે ભગવાન શિવના આ ધામને ચિતાભૂમિ કહેવામાં આવે છે.

નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, ગુજરાત: નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના 10મા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે. આ જ્યોતિર્લિંગ ગુજરાતના બરોડા પ્રદેશમાં ગોમતી દ્વારકા પાસે આવેલું છે. પુરાણો અનુસાર ભગવાન શિવને સાપના દેવતા માનવામાં આવે છે.

રામેશ્વરમ જ્યોતિર્લિંગ, તમિલનાડુ: રામેશ્વરમ જ્યોતિર્લિંગને ભગવાન શિવનું 11મું જ્યોતિર્લિંગ માનવામાં આવે છે. આ જ્યોતિર્લિંગ તમિલનાડુ રાજ્યમાં રામનાથમ નામના સ્થળે આવેલું છે. આ જ્યોતિર્લિંગ સ્વયં ભગવાન શ્રી રામ દ્વારા પવિત્ર કરવામાં આવ્યું હતું. ભગવાન શ્રી રામના કારણે આ જ્યોતિર્લિંગનું નામ રામેશ્વરમ પડ્યું.

ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ, મહારાષ્ટ્ર: ઘુષ્મેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંના એક તરીકે પૂજાય છે. આ જ્યોતિર્લિંગ મહારાષ્ટ્રના સંભાજી નગર જિલ્લામાં છે. આ જ્યોતિર્લિંગની નજીક એક ઐતિહાસિક કૈલાશ મંદિર પણ છે. અજંતા ઈલોરાની ગુફાઓ પણ આ જિલ્લામાં આવેલી છે. 12 જ્યોતિર્લિંગોમાં આ ભગવાન શિવનું છેલ્લું જ્યોતિર્લિંગ છે.