માણસ કેટલા તાપમાન સુધી જીવતો રહી શકે છે, કાળઝાળ ગરમીમાં શરીર કેવી રીતે પોતાને ઠંડુ રહેશે? જાણો..

Tolerable Temperature: દર વર્ષે ઉનાળાની ઋતુમાં દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી માહિતી આવે છે કે, હીટસ્ટ્રોક અથવા હીટવેવને કારણે કેટલાક લોકોના મોત થયા છે. દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં ફેબ્રુઆરી 2023માં પારો ઝડપથી વધ્યો હતો. ત્યારબાદ કમોસમી વરસાદના કારણે તાપમાનમાં ઘટાડો નોંધાયો હતો. શુક્રવારે એટલે કે 26 મેના રોજ દિલ્હીમાં 36 ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાન નોંધાયું હતું. શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે, માનવી મહત્તમ તાપમાન કેટલું સહન કરી શકે છે અને ગરમી સામે શરીર ઠંડું રાખવા શું કરે છે?

આપણામાંના મોટાભાગના લોકો જાણે છે અને અનુભવ્યું હશે કે, ઉચ્ચ તાપમાન આપણા શરીર અને સ્વાસ્થ્ય બંને માટે હાનિકારક છે. કેટલીકવાર ઉચ્ચ તાપમાન કેટલાક લોકો માટે જીવલેણ પણ સાબિત થાય છે. જોકે, મોટાભાગના લોકોનું શરીર સખત ગરમી અને ધ્રૂજતી ઠંડી સહન કરે છે. ઉનાળાની ઋતુમાં દેશના ઘણા ભાગોમાં તાપમાન 50 ડિગ્રી સેલ્સિયસ સુધી પહોંચી જાય છે. છેવટે, આ ગરમીમાં વ્યક્તિ કેવી રીતે જીવંત રહે છે? કયા તાપમાને મનુષ્યો માટે કટોકટીની સ્થિતિ ઊભી થઈ શકે છે?

કેટલું તાપમાન સહન કરી શકાય છે

વૈજ્ઞાનિકોના મતે માનવ શરીરનું સામાન્ય તાપમાન 98.6 ડિગ્રી ફેરનહીટ હોય છે. આ બહારના તાપમાનના 37 ડિગ્રી સેલ્સિયસ બરાબર છે. વિજ્ઞાન કહે છે કે, મનુષ્ય 42.3 ડિગ્રી સેલ્સિયસના મહત્તમ તાપમાન સુધી સરળતાથી જીવી શકે છે. કેટલાક અભ્યાસો અનુસાર, મનુષ્યો ગરમ લોહીવાળા સસ્તન પ્રાણીઓ છે. 'હોમિયોસ્ટેસીસ' નામની વિશેષ પ્રણાલી દ્વારા મનુષ્યનું રક્ષણ થાય છે. આ પ્રક્રિયા દ્વારા, માનવ મગજ હાયપોથાલેમસ દ્વારા સ્વતઃ-નિયંત્રિત થાય છે જેથી શરીરનું તાપમાન અસ્તિત્વની મર્યાદામાં જાળવવામાં આવે.

લંડન સ્કૂલ ઓફ હાઈજીનના રિપોર્ટ અનુસાર 2050 સુધીમાં બ્રિટનમાં ગરમીના કારણે થતા મૃત્યુમાં 257 ટકાનો વધારો થશે. વૈજ્ઞાનિકોના મતે માનવ શરીર 35 થી 37 ડિગ્રીના મહત્તમ તાપમાનને કોઈપણ સમસ્યા વિના સહન કરે છે. તે જ સમયે, જ્યારે તાપમાન 40 ડિગ્રીને પાર કરવાનું શરૂ કરે છે, ત્યારે માણસોને મુશ્કેલી થવા લાગે છે. અભ્યાસ મુજબ, મનુષ્ય માટે 50 ડિગ્રીના મહત્તમ તાપમાનને સહન કરવું મુશ્કેલ બની જાય છે. તે જ સમયે, આનાથી વધુ તાપમાન સામાન્ય વ્યક્તિ માટે જીવન માટે જોખમ ઊભું કરે છે. મેડિકલ જર્નલ લેન્સેટના રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં 2000-04 અને 2017-21 વચ્ચેના 8 વર્ષ દરમિયાન તીવ્ર ગરમીનો પ્રકોપ જોવા મળ્યો હતો. આ દરમિયાન ભારતમાં ગરમીના કારણે મૃત્યુના કેસમાં 55 ટકાનો વધારો નોંધાયો હતો.

આ પણ વાંચો : Facebok પર પણ થવા લાગી છેતરપિંડી, 10 કરોડના લાલચમાં ખોલી લિંક તો એકાઉન્ટ ખાલી, 2 કરોડ ઉડી ગયા

તાપમાન કેવી રીતે સહન કરવું

હાયપોથેલેમસ માનવ રક્તવાહિનીઓના વિસ્તરણ, શરીરમાંથી પરસેવો, મોં દ્વારા શ્વાસ લેવા, તાજી હવા માટે ખુલ્લા સ્થળોએ જવાથી ઊર્જા મેળવે છે. આ ઉર્જાથી હાયપોથેલેમસ માનવ શરીરના તાપમાનને નિયંત્રિત કરે છે. તેથી જ તાપમાન ઊંચુ હોય ત્યારે પણ માનવી તેને સહન કરીને જીવતો રહે છે. જોકે, જે સ્થળોએ હવામાન એકસરખું નથી, ત્યાં 45 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધુ તાપમાન માનવીઓ માટે જોખમી માનવામાં આવે છે. જોકે, હજી સુધી કોઈ નક્કર જવાબ મળ્યો નથી કે, મહત્તમ તાપમાન કેટલું છે કે જેના પર મનુષ્ય જીવી શકે છે? આપણી પૃથ્વી પર વિવિધ પ્રકારના વાતાવરણ છે, અને વિવિધ ક્ષમતાઓવાળા શરીર છે. તેમ છતાં ઉચ્ચ તાપમાનમાં સાવચેતી રાખવી વધુ સારું છે.

ક્યારે ગરમીથી મૃત્યુ થાય છે?

માનવ શરીર પર વધતા તાપમાનની અસર વિશે વાત કરતા, ડોકટરો અને સંશોધકો ઘણીવાર 'હીટ સ્ટ્રેસ' શબ્દનો ઉપયોગ કરે છે. જ્યારે આપણું શરીર અતિશય ગરમીમાં હોય છે, ત્યારે તે તેનું મુખ્ય તાપમાન જાળવી રાખવાનો પ્રયાસ કરે છે. શરીર તેના મુખ્ય તાપમાનને જાળવવા માટે કેટલી હદ સુધી પ્રયાસ કરે છે તે પર્યાવરણ અને શારીરિક પરિસ્થિતિઓ પર આધારિત છે. આમાં આપણે થાક અનુભવીએ છીએ. આરોગ્ય નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે, તાપમાનનો પારો 45 ડિગ્રી હોય તો બેહોશી, ચક્કર આવવા કે નર્વસનેસ જેવી ફરિયાદોને કારણે લો બ્લડ પ્રેશર સામાન્ય ફરિયાદો છે. બીજી બાજુ, જો તમે 48 થી 50 ડિગ્રી કે તેથી વધુ તાપમાનમાં વધુ સમય સુધી રહો છો, તો સ્નાયુઓ સંપૂર્ણ રીતે પ્રતિક્રિયા આપી શકે છે અને મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે.

શરીર પોતાને કેવી રીતે ઠંડુ રાખે છે

ક્લિનિકલ સંશોધનો અનુસાર, જ્યારે બાહ્ય તાપમાન વધે છે ત્યારે શરીર વિશેષ રીતે પ્રતિક્રિયા આપે છે. ખરેખર, શરીરનો 70 ટકાથી વધુ ભાગ પાણીથી બનેલો છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, આપણા શરીરમાં હાજર પાણી બહારના વધતા તાપમાનમાં શરીરના મુખ્ય તાપમાનને સ્થિર રાખવા માટે ગરમી સામે લડે છે. અમે પ્રક્રિયામાં પરસેવો કરીએ છીએ. તેનાથી શરીર ઠંડુ રહે છે. પરંતુ, જો શરીર લાંબા સમય સુધી આ પ્રક્રિયામાંથી પસાર થાય છે, તો પાણીની અછત છે. કેટલાક લોકોને પાણીના અભાવે ચક્કર આવે છે તો કેટલાકને માથાનો દુખાવો થાય છે. કેટલાક લોકો બેહોશ પણ થઈ શકે છે. વાસ્તવમાં પાણીનો અભાવ શ્વાસની પ્રક્રિયાને અસર કરે છે. આવી સ્થિતિમાં લોહીના પ્રવાહને જાળવી રાખવા માટે હૃદય અને ફેફસા પર વધુ દબાણ આવે છે. આ બ્લડ પ્રેશરને અસર કરે છે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Ahmedabad Temprature, Body care, Heat wave