આ દિવસોમાં દેશમાં બુલડોઝર (Bulldozer)ની ખૂબ ચર્ચા છે. વર્તમાન રાજકારણમાં બુલડોઝર એક અલગ પ્રતિક તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં જ્યારે વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાઈ, ત્યારે લોકો ચૂંટણી સભાઓમાં મુખ્યમંત્રી યોગી આદિત્યનાથ (yogi Adityanath)ને બુલડોઝર બાબા કહેવા લાગ્યા. આ પછી, મધ્યપ્રદેશના ખરગોનમાં વહીવટીતંત્ર દ્વારા બુલડોઝર દ્વારા મકાનોને તોડી પાડવામાં આવ્યા હોવાના અહેવાલો છે. દિલ્હીમાં જહાંગીરપુર હિંસા (jahangirpuri violence) બાદ બુલડોઝરના કહેરથી બચવા લોકો સુપ્રીમ કોર્ટ પહોંચ્યા હતા. જોકે, ઈમરજન્સીમાં પણ બુલડોઝરનો મહિમા કોઈનાથી છૂપો નથી.
સંજોગથી આ સમયે દુનિયાના કોઈપણ દેશમાં બુલડોઝરની સૌથી વધુ ચર્ચા થાય તો તે તેનો પોતાનો દેશ છે. સુપ્રીમ કોર્ટના જજે ટિપ્પણી કરી હતી કે બુલડોઝર તોડફોડ માટે જ હોય છે. પરંતુ જેણે 99 વર્ષ પહેલા બુલડોઝરની શોધ (bulldozer Invention) કરી હતી, તેના મનમાં તેના દ્વારા ખેતીને સમૃદ્ધ કરવાની યોજના હતી.
હકીકતમાં ખેતી માટે ઘણી જમીનો એટલી ઉબડખાબડ હતી કે તેને નાજુક ફળદ્રુપ જમીનમાં સમતળ કરવી ખૂબ જ મુશ્કેલ હતી. તે ખેડૂતો માટે ખૂબ જ મુશ્કેલ હતું. વિશ્વમાં પ્રારંભિક ટ્રેક્ટર બનાવવા માટે પ્રખ્યાત હોલ્ટ કંપનીએ ખેતીની જમીનો સુધારવા માટે જ શરૂઆતી બુલડોઝર બનાવ્યા હતા.
કોણે બનાવ્યું હતું પહેલું બુલડોઝર?
1923માં એક ખેડૂત અને એક ડ્રાફ્ટ્સમેને સાથે મળીને પ્રથમ બુલડોઝર ડિઝાઇન કર્યું હતું. ખેડૂતનું નામ જેમ્સ કમીંગ્સ અને ડ્રાફ્ટ્સમેનનું નામ જે અર્લ મેકલિયોડ હતું. બંને અમેરિકાના કેન્સાસમાં રહેતા હતા, જ્યાં ઘણી જગ્યાએ ખૂબ જ ઉબડખાબડ જગ્યાઓને કારણે ખેતી કરવી મુશ્કેલ બની રહી હતી. તેઓએ સાથે મળીને 18 ડિસેમ્બર, 1923ના રોજ પ્રથમ બુલડોઝર બનાવ્યું હતું.
1923માં એક ખેડૂત અને એક ડ્રાફ્ટ્સમેને સાથે મળીને પ્રથમ બુલડોઝર ડિઝાઇન કર્યું હતું
પછી તેને તેના માટે યુએસ પેટન્ટ પણ કરાવી લીધી હતી. તેનો પેટન્ટ નંબર 1,522,378 હતો. પરંતુ આ પેટન્ટ ખેતીના કામોમાં ટ્રેક્ટરના જોડાણના સ્વરૂપમાં થયું હતું. 1920ના દાયકામાં ટ્રક આવી ગયા હતા અને તેનો ઘણો ઉપયોગ થતો હતો. જો કે તે સમયની ટ્રકો રબરના ટાયર સાથે ન હતી. 40ના દાયકામાં રબરના ટાયરવાળા વાહનો આવ્યા.
બુલડોઝર મૂળભૂત રીતે ટ્રેક્ટર જેવા દેખાતા હતા. કારણ કે ટ્રેક્ટરના આગળના ભાગમાં એક લાંબી, પાતળી ધાતુની પ્લેટ લગાવવામાં આવી હતી. જે મેકેનિકલ રીતે નીચે આવીને માટીનું ખોદકામ કરી સપાટ બનાવતી હતી. શરૂઆતના બુલડોઝરમાં ડ્રાઇવર માટે કેબિન ન હતી. પરંતુ તેને ખુલ્લામાં બેસીને કામ કરવું પડતું હતું.
પછીથી બુલડોઝરના બ્લેડ્સમાં અને તીક્ષ્ણતામાં પણ વધુ સુધારો કરાયો હતો. હાલમાં જે બ્લેડ વડે તોડફોડનું કામ કરવામાં આવે છે અને માટી કાઢવા અને ફેંકવા માટે યુ બ્લેડ છે. જેઓ પહેલા તોડફોડ કરે છે અને પછી કાટમાળ ઉપાડીને ફેંકી દે છે. અગાઉ આ તમામ બ્લેડ ટ્રેક્ટર જેવા વાહન સાથે જ મળતી હતી. તેઓ 1929માં વિવિધ બ્લેડ સાથે આવ્યા હતા. તેઓ ત્યારે બુલડોઝર નહીં પરંતુ બુલ ગ્રેડર કહેવાતા.
શેના માટે થતો વપરાશ?
1930ના દાયકાના મધ્ય સુધીમાં તેને ખેતરો અને કૃષિ કાર્યોમાં પણ ઉપયોગમાં લેવાતા હતા. તેણે ફરીથી હાઈડ્રોલિક સિલિન્ડરની મદદથી તેના બ્લેડને ઉંચા કરવા અને નીચે કરવા માટે કરવામાં આવતા. એવું પણ લાગ્યું કે કદાચ વાહનનો આધાર ટ્રેક્ટર કરતાં મોટો અને મજબૂત હોવો જોઈએ. જે આ બ્લેડને સરળતાથી ચલાવી શકે. આ રીતે ફરીથી વિવિધ પ્રકારના વાહનો બુલડોઝર તરીકે આવવા લાગ્યા હતા.
1930ના દાયકાના મધ્ય સુધીમાં તેને ખેતરો અને કૃષિ કાર્યોમાં પણ ઉપયોગમાં લેવાતા હતા
સમયની સાથે થયા અપડેટ
પછી સમય જતાં બુલડોઝર મોટા અને મજબૂત બન્યા. વિશ્વની ઘણી મોટી પ્રખ્યાત કંપનીઓએ તેને બનાવવાનું શરૂ કર્યું. તેમના મોડલ, કામ કરવાની રીતો પણ અલગ-અલગ બની ગઈ હતી. પછી ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ તેમના હાઇડ્રોલિક સિલિન્ડરો સાથે વધુ ઓટોમેટેડ બની ગયા. હવે આધુનિક બુલડોઝર ઘણી નવી તકનીકોથી સજ્જ છે. જેમાં જીપીએસ જેવી ટેકનોલોજીનો સમાવેશ થાય છે.
પહેલી વાર બુલડોઝર દ્વારા હટાવાયો બરફ
1946-47માં બ્રિટનમાં ઘણો બરફ પડ્યો હતો. ઘણા ગામોમાં સપ્લાય ચેઈન ખોરવાઈ જવા લાગી. ત્યારબાદ મોટા ટાયર વડે બુલડોઝરની મદદ લેવામાં આવી હતી અને બરફ સાફ કરીને રસ્તો સાફ કરવામાં આવ્યો હતો. બુલડોઝર વડે પણ આ કામ આસાનીથી થઈ શકે તેવો અંદાજ પહેલીવાર આવ્યો હતો. ત્યારપછી તેઓએ રસ્તાઓ પર પડેલા બરફને હટાવવાનું કામ પણ શરૂ કરી દીધું હતું. ત્યારબાદ તેમના દ્વારા ગેરકાયદેસર અતિક્રમણ હટાવવાની કામગીરી પણ શરૂ કરવામાં આવી હતી.
આ કંપનીઓ છે પ્રમુખ ઉત્પાદક
જે કંપનીઓ બુલડોઝર બનાવવામાં મોખરે છે, તેમાં કેટરપિલર, કોમાત્સુ, લિબ્રે, કેજ અને જોન ડીરીનો સમાવેશ થાય છે. તે સ્પષ્ટ છે કે બુલડોઝર વિકસાવવામાં આવ્યું હોવાથી તેનો ઉપયોગ કૃષિ કાર્ય કરતાં નાગરિક બાંધકામ માટે વધુ થવા લાગ્યો હતો. સમગ્ર વિશ્વમાં લશ્કરી ઉત્પાદન એકમો તેનો વ્યાપકપણે ઉપયોગ કરે છે. ભારતમાં બુલડોઝરની કિંમત સામાન્ય રીતે રૂ. 10 લાખથી શરૂ થાય છે. મોટાભાગના બુલડોઝર અન્ય દેશોમાંથી આયાત કરવામાં આવે છે અથવા ટાટા કે અન્ય મોટી કંપનીઓ વિદેશી ટેક્નોલોજીનો સહકાર આપીને દેશમાં જ તૈયાર કરે છે. જોકે, તેમની કિંમત 50 લાખ રૂપિયા અથવા તેનાથી વધુ થઈ જાય છે. તે મોડેલ, કંપની અને વિશિષ્ટતાઓ પર આધારિત છે.
First published:
ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર