Kutch : નિરોણાના આ કારીગરો લાકડા પર સુશોભિત કરે છે ભારત-પાકિસ્તાનનું સમન્વય, લાખકામની અદભૂત કારીગરીનો વીડિયો

કચ્છ: દરેક દેશની પોતાની પારંપરિક કળાઓ (Traditional Art) હોય છે. પણ આ કળાઓનું કોઈ એક દેશ હોતું નથી. કચ્છની અનેક હસ્તકળાઓ (Kutchi Handicraft) સમય સાથે આગળ વધી આજે વિશ્વફલક પર પહોંચી છે. અને આમાંથી અનેક કળાઓ પાકિસ્તાનના સિંઘ પ્રાંતમાંથી (Sindh, Pakistan) ભારત આવી પોતે પણ ભારતીય બની છે. એવી જ એક કળા છે કચ્છના નિરોણા ગામમાં (Nirona Village) થતું લાકડા પરનું લાખ કામ એટલે કે લેકર્ડ વુડ આર્ટ (Laquered Wood Art).

મૂળ પાકિસ્તાનની એવી આ Lacqured wood art કળા કળા વાઢા સમુદાયના લોકોની પારંપરિક હસ્તકળા છે. 1971માં ભારતમાં આવેલા વાઢા સમુદાયના લોકોએ આજે પણ આ કળા સાચવી રાખી છે. આ સમુદાયના લોકો પરંપરાગત રીતે કચ્છના રણની સરહદે આવેલા ગામડાઓમાં જ્યાં તેમની કૌશલ્યની જરૂર હતી ત્યાં જવાનું કામ કરતા હતા અને રંગીન લાકડાના ફર્નિચર અને ઘરગથ્થુ સાધનોનું ઉત્પાદન કરતા હતા. તેઓએ વન પેદાશો અને તેમના વાતાવરણમાં મળતા રંગીન પથ્થરો/ખનિજોનો ઉપયોગ કરીને તેમની કુશળતા વિકસાવી.

આજે, Lacqured wood art કળા કે જે બે દેશો વચ્ચેના સમન્વયને લાકડા પર ઉતારે છે એ કચ્છમાં એક લુપ્ત થતી હસ્તકળા બની છે. સમુદાયના ઘણા યુવાન સભ્યો આજીવિકા ચાલુ રાખવાનો ઇનકાર કરે છે અને અન્યના ખેતરમાં મજૂરી કરવા માટે મજબૂર બન્યા છે.

કચ્છના લાખના લાકડાના કારીગરો તેમના ઉત્પાદનો પર માર્બલની પેટર્ન બનાવે છે, જે જિલ્લા અને દેશ માટે ગૌરવરૂપ છે. કારીગરો સાદા હેન્ડ લેથ પર કામ કરે છે જે એક પ્રકારનું હાથથી બનાવેલું મશીન હોય છે. અને રંગબેરંગી લેક્વેર્ડ ડિઝાઇન સાથે કોટેડ લાકડાને કાર્યાત્મક અને સુશોભન સ્વરૂપોમાં સુશોભિત કરવા માટે વિવિધ સ્તરના દબાણ સાથે રંગીન રોગાનનો ઉપયોગ કરે છે.

સર્ટેરિયા લેક્ટા, કચ્છ તેમજ ભારતના અન્ય ભાગોમાં સ્વદેશી જંતુ છે, જે એક રક્ષણાત્મક રેઝિન સ્ત્રાવ કરે છે. લાખ એકવાર એકત્રિત કર્યા પછી, આ રેઝિનને ગરમ કરવામાં આવે છે અને મગફળીના તેલ અને રંગદ્રવ્યો સાથે મિશ્ર કરવામાં આવે છે અને જાડા, અપારદર્શક, સુશોભન લાકડાનું આવરણ બનાવે છે જે રોગાન તરીકે ઓળખાય છે.

કારીગર લાકડાને ઇચ્છિત આકારમાં કોતરીને શરૂ કરે છે, અને પછી તેના પર રંગીન પેટર્ન બનાવવા માટે લાકડા પર લાખ લાગુ કરે છે. પરંપરાગત રીતે, રોગાન વનસ્પતિ રંગોથી રંગીન હતું, પરંતુ આજે, કારીગરો તેજસ્વી રંગના રાસાયણિક રંગોનો ઉપયોગ કરે છે. પ્રથમ રંગ એ આધાર છે જેના પર કારીગર અન્ય રંગોના સ્તરો ઉમેરે છે. તાર ખેંચવાથી લાકડું ઝડપથી કાંતવામાં આવે છે અને ઘર્ષણને કારણે લાકડું લાકડા પર ઓગળી જાય છે.

આ પણ વાંચો: ગરમીનો પારો આસમાને : પોલીસે વાહન ટોઇંગ કરતા તપી ગયેલા વૃદ્ધ ગાડી આગળ સુઈ ગયા, જુઓ Viral Video

વળેલા રોગાન લાકડાના ઉત્પાદનો કાર્યાત્મક અને સુશોભન બંને હેતુઓ માટે ઉપયોગી આવે છે. સૌથી સામાન્ય હસ્તકલા ઉત્પાદનોમાં રસોડાનાં વાસણો, ચકલા-વેલણ, ચમચા, તવેતા, ખાંડણી, અને સુશોભન ઘરગથ્થુ વસ્તુઓ જેમ કે ચારપાઈ, બાજોટ અને ગોટાણી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

ઉલ્લેખનીય છે કે કચ્છ સિવાય રાજસ્થાન અને અન્ય સ્થળોમાં પણ લાખનું કામ કરવામાં આવે છે પણ પાકિસ્તાનથી આવેલા આ કારીગરોની કળા કચ્છના લાખ કામને બધાથી જુદા પાડે છે. પણ કારીગરોનું કહેવું છે કે હાલ આ કળાને યોગ્ય પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું નથી જે કારણે આ કળા લુપ્ત પણ થઈ શકે છે. કળાને જીવંત રાખવા નવી પેઢીના યુવાનો પણ આ કામમાં જોડાઈ રહ્યા છે પણ ઘરના બે છેડા ભેગા કરવા તેમને ખેતરોમાં કામ કરવું પડી રહ્યું છે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: કચ્છ, કચ્છ સમાચાર, ગુજરાતી સમાચાર, ભારત પાકિસ્તાન