explained: 50 વર્ષથી નથી બદલાયા અવકાશના નિયમો, UNએ કહ્યું- સમીક્ષાનો સમય થઈ ગયો છે

ગયા વર્ષે નવેમ્બરમાં, યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલી (UNGA)ની પ્રથમ સમિતિએ ઔપચારિક રીતે માન્યતા આપી હતી કે અવકાશ (Space) અને અવકાશની સંપત્તિ (wealth of space) માનવ અનુભવોને સુધારવાના આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રયત્નોમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. આ સાથે કમિટીએ એ પણ સ્વીકાર્યું હતું કે, અવકાશમાં સૈન્ય ગતિવિધિઓ પણ આ લક્ષ્યોને અવરોધે છે.

આ સમિતિએ એક જૂથની રચના કરી છે જે આજે અને આવતીકાલે અવકાશ પ્રવૃત્તિઓ માટે જોખમી અને બેજવાબદાર ગણી શકાય તેવી પ્રથાઓને ઓળખશે. હવે આ માટે નવા નિયમો (Space Rules) બનાવવાની પણ જરૂરિયાત અનુભવાઈ હતી, જે છેલ્લા 50 વર્ષમાં બિલકુલ બદલાયા નથી.

50 વર્ષમાં દુનિયા ઘણી બદલાઈ ગઈ છે
છેલ્લા 50 વર્ષમાં માત્ર અવકાશ સંશોધન જ નહીં પરંતુ વિશ્વની આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થામાં પણ ઘણો બદલાવ આવ્યો છે. અવકાશની દુનિયામાં અમેરિકા અને રશિયા ઉપરાંત અન્ય દેશો પણ આવી ગયા છે. શીત યુદ્ધ સમાપ્ત થઈ ગયું છે. નવી અવકાશ સ્પર્ધામાં ચીને રશિયાનું સ્થાન લીધું છે. આંતરરાષ્ટ્રીય રાજકારણમાં પ્રતિ સ્પર્ધાએ એક નવું સ્વરૂપ લીધું છે. તે સમયે જ્યારે આંતરરાષ્ટ્રીય બાહ્ય અવકાશ કરાર અવકાશ પ્રવૃત્તિઓ માટે અંતિમ માર્ગદર્શિકા સાબિત થયો હતો.

આ પણ વાંચો: Explained: મંગળ પર છુપાયેલ મળ્યો પાણીનો ભંડાર, ભવિષ્યના મિશનમાં આવી શકે છે કામ

એક મોટી જવાબદારી
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN) ની આ સમિતિનું કાર્ય અવકાશમાં જવાબદાર વર્તન માટે સિદ્ધાંતો, નિયમો અને ધોરણોની ભલામણ કરવાનું અને કાયદાકીય રીતે બંધાયેલા સાધનો માટે વાટાઘાટોમાં યોગદાન આપવાનું રહેશે. તેમાં અવકાશ હથિયારો ની હોડને રોકવા માટેની સંધિનો પણ સમાવેશ થશે.

રશિયાનું એક પગલું
નોંધનીય છે કે આના માત્ર બે સપ્તાહ બાદ જ રશિયાએ પોતાની એક મિસાઈલ પરીક્ષણમાં પૃથ્વી પરથી મિસાઈલ છોડીને પોતાના જૂના ઉપગ્રહને નષ્ટ કરી દીધો હતો. આનાથી કાટમાળનું એક વિશાળ વાદળ ઊભું થયું જેણે આંતરરાષ્ટ્રીય અવકાશ સ્ટેશન સહિત ઘણી અવકાશ સંપત્તિઓને જોખમ ઉભુ થયું.

યોગ્ય સમયે સંકલ્પ
સંયુક્ત રાષ્ટ્રની પ્રથમ સમિતિનું કાર્ય નિઃશસ્ત્રીકરણ, વૈશ્વિક પડકારો અને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયની શાંતિને અસર કરતા જોખમોનો સામનો કરવાનું છે. ધ કન્વર્સેશનમાં પ્રકાશિત થયેલા તેમના લેખમાં, મિસિસિપી યુનિવર્સિટી અને એરિઝોના સ્ટેટ યુનિવર્સિટીના વાયુ અને અવકાશ કાયદાના પ્રોફેસર માઈકલ એલડી હેનલોન નીતિ નિષ્ણાત છે. તેમનું માનવું છે કે આ ઠરાવ યોગ્ય સમયે આવ્યો છે.

આ પણ વાંચો: Explained: 21 ડિસેમ્બરના સૌથી ટૂંકા દિવસ પછી કેમ વધે છે ઠંડી અને સૂર્યથી અંતર, જાણો

પાંચ દાયકા જૂની સંધિ
1967માં, આઉટર સ્પેસ ટ્રીટી બાહ્ય અંતરિક્ષ સંધી તરીકે જાણીતી થઈ. આ સંધિ પર વિશ્વના 111 દેશોએ હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. આ સંધિની ચર્ચા એવા સમયે થઈ હતી જ્યારે વિશ્વ શીત યુદ્ધના પડછાયા હેઠળ હતું અને માત્ર બે દેશો પાસે જ અવકાશમાં જવાની ક્ષમતા હતી. આ સંધિમાં વિશ્વના દેશો માટે અવકાશના સિદ્ધાંતો માટે વ્યાપક માર્ગદર્શિકા હતી. પરંતુ તેમાં વિગતવાર નિયમો અને કાયદાઓ નહોતા.

સંધિમાં ખામીઓ
આ સંધિની વિશેષતા એ હતી કે તે માનવતા માટે ચંદ્ર સહિત અવકાશના સંશોધનની મંજૂરી આપે છે અને માનવતા માટે ઉપયોગી છે. પરંતુ આમાં એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે અવકાશમાં ચંદ્ર અને અન્ય ખગોળીય ભાગોનો ઉપયોગ શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે કરવામાં આવશે. આ ઉપરાંત, એક જોગવાઈમાં કહેવામાં આવતું હતું કે અવકાશમાં પ્રવૃત્તિઓ તમામ સંબંધિતોના હિત માટે હાથ ધરવામાં આવશે.

આ પણ વાંચો: Explainer: કેવી રીતે બદલાય છે ધર્મ, કઈ રીતે ધાર્મિક ફેરફારથી હિન્દૂ બની શકાય અને શું છે આ અંગેના કાયદા

ત્યારથી ઘણું બદલાઈ ગયું છે. અવકાશ હવે લશ્કરી પ્રવૃત્તિઓનું સ્થળ અને સ્ત્રોત બનવા માટે સક્ષમ છે. આવી સ્થિતિમાં, અવકાશમાં લશ્કરી ઉપયોગને લગતા નિયમો લાવવા જરૂરી છે. બની શકે છે કે તેમાં અનેક નવા પ્રકારની મિસાઇલો પણ આવી શકે. અવકાશીય શેત્ર નો ઉપયોગ શાંતિપૂર્ણ રીતે થઈ રહ્યો છે. આવનારા સમયમાં અવકાશ પર માનવતાની આર્થિક નિર્ભરતા પણ વધશે. એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે કે આ દિશામાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું પ્રથમ પગલું અસરકારક પરિણામો આપશે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Explained, Know about, Space અંતરિક્ષ, United nations