Srinivasa Ramanujan Death Anniversary: આવો વારસો છોડી ગયા મહાન ગણિતશાસ્ત્રી રામાનુજન, સંખ્યાઓના જાદૂગર તરીકે થયા હતા પ્રખ્યાત

ભારતના મહાન ગણિતશાસ્ત્રી શ્રીનિવાસ રામાનુજન (Indian Mathematician Srinivasa Ramanujan)ને ભૂતકાળના મહાન ગણિતશાસ્ત્રી (Mathematician) માનવામાં આવે છે. એવું મનાય છે. તેમને પશ્ચિમના ગૌસ, જેકોબી અથવા યુલર જેવા ગણિતશાસ્ત્રીઓના સમકક્ષ ગણવામાં આવે છે. પરંતુ ગણિતની દુનિયા પર રામાનુજનની જે અસર છે તે તદ્દન અલગ પ્રકારની છે. પોતાના ટૂંકા જીવનમાં પણ તેમણે વિશ્વ માટે ગણિતની એવી સંપત્તિ વારસા (Mathematics Legacy) તરીકે છોડી છે, જે સદીઓ સુધી ગણિતશાસ્ત્રીઓને પ્રેરણા આપશે અને 21મી સદીના ગણિતને પણ આકાર આપશે. આજે એટલે કે 26 એપ્રિલે દેશ તેમની 102મી પુણ્યતિથિ (Srinivasa Ramanujan Death Anniversary) મનાવી રહ્યો છે.

32 વર્ષની નાની ઉંમરે થયું અવસાન

વિશ્વને રામાનુજનની ગાણિતિક બુદ્ધિ વિશે યોગ્ય રીતે તેમના મૃત્યુ પછી જ ખબર પડી હતી. 32 વર્ષની નાની ઉંમરે રામાનુજને (1887-1920) ગણિતમાં યોગદાન આપ્યું, જે તેમના સામાન્ય લાંબા જીવનમાં થોડા લોકો કરી શકે છે. રામાનુજનનો જન્મ ઈરોડ, તમિલનાડુમાં 22 ડિસેમ્બર 1887ના રોજ એક તમિલ બ્રાહ્મણ આયંગર પરિવારમાં થયો હતો.

બાળપણથી હતા ગણિતમાં તેજસ્વી

રામાનુજનનું ગાણિતિક વલણ બાળપણથી જ દેખાતું હતું, પરંતુ તેઓ પરંપરાગત શિક્ષણ પ્રણાલી અને અન્ય વિષયો સાથે તાલ મિલાવી શક્યા ન હતા. તેમ છતાં, ગણિતમાં તેમની પ્રતિભા ખીલતી રહી. તેમની પ્રખર ગાણિતિક બુદ્ધિ ખૂબ જ અસામાન્ય હતી. 1911માં તેમણે પહેલું પેપર પ્રકાશિત કર્યું હતું. પશ્ચિમી ગણિતશાસ્ત્રીઓએ પણ તેમની પ્રતિભાને ઓળખવામાં સમય લીધો અને 1918માં તેમને રોયલ સોસાયટી ફેલોશિપ એનાયત કરવામાં આવી હતી.

આ પણ વાંચો - Charles Darwin Death Anniversary: એ વૈજ્ઞાનિક, જેણે બદલી નાખી આખી દુનિયા!

સંખ્યાઓના જાદુગર કહેવાય છે રામાનુજન

રામાનુજનનું સૌથી મોટું યોગદાન નંબર્સ અને નંબર થિયરીમાં રહ્યું છે. આ કારણથી તેને સંખ્યાઓના જાદુગર પણ કહેવામાં આવે છે. તેમના મૃત્યુ પછી પણ પાંચ હજારથી વધુ પ્રમેયો પ્રકાશિત થયા હતા, જેમાંથી ઘણા પ્રમેયને ઉકેલવામાં દાયકાઓ લાગ્યા હતા અને ઘણા બધા જ ઉકેલી શક્યા ન હતા.

હાર્ડી રામાનુજન સંખ્યા

રામાનુજનના નંબર સ્પેશિયલાઇઝેશન વિશે એક કિસ્સો જેને હાર્ડી રામાનુજન નંબર તરીકે ઓળખાય છે, તે ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આ નંબર 1729 છે. આ ઘટનાનો ઉલ્લેખ કરતા હાર્ડીએ લખ્યું છે કે એકવાર તે બીમાર રામાનુજનને હોસ્પિટલમાં જોવા ગયો હતો. પછી તેણે રામાનુજનને કહ્યું કે, તેને ટેક્સી નંબર ખૂબ જ અરુચિકર લાગ્યો. જ્યારે રામાનુજને હાર્ડીને તે નંબર પૂછ્યો તો હાર્ડીએ કહ્યું કે આ નંબર 1729 હતો.

આ પણ વાંચો - NASAએ ટેસ્ટ કરી ‘હોલોપોર્ટેશન’ ટેક્નોલોજી, અવકાશયાત્રીઓ સામે આવી ગયા ડોક્ટર! જાણો તેના વિશે

આના માટે રામાનુજને જવાબ આપ્યો કે તે ખરેખર ખૂબ જ રસપ્રદ સંખ્યા છે, કારણ કે તે સૌથી નાની સંખ્યા છે, જેને બે ઘનના યોગ તરીકે બે રીતે વ્યક્ત કરી શકાય છે. તે 1 અને 12ના ઘનનો યોગ પણ છે અને 9 અને 10ના ઘનનો યોગ પણ છે. ત્યારથી આવી સંખ્યાઓ રામાનુજન નંબર તરીકે ઓળખાય છે. તેવી જ રીતે –

23 + 163 = 93 + 153 = 4104

103 + 273 = 193 + 243 = 20683

23+ 343 = 153 + 333= 30312

9 + 34 = 15 + 33= 40033

પણ રામાનુજન સંખ્યા છે.

પાઇ અને eનો સંબંધ

શ્રેણી અથવા સંખ્યાઓની શ્રેણી અને સતત અપૂર્ણાંકમાં રામાનુજનનું સૌથી મોટું યોગદાન છે. તેણે અચર રકમ સાથે નંબર pi નું મૂલ્ય શોધવા માટે આવા એક કરતાં વધુ સૂત્ર આપ્યા, જે ઘણા દશાંશ સ્થાનો પર પાઇની સંખ્યા નક્કી કરી શકે છે. તેમના આ સૂત્રો આજે પણ ખૂબ જ ઉપયોગી માનવામાં આવે છે. તેમના સૌથી પ્રસિદ્ધ સૂત્રો પૈકી એક e અને pi વચ્ચેનો સંબંધ દર્શાવતી શ્રેણી છે.

જ્યારે રામાનુજને હાર્ડી સાથે ઘણી ગાણિતિક સમસ્યાઓ ઉકેલી હતી, અન્ય ઘણા ગણિતશાસ્ત્રીઓ પાછળથી રામાનુજનના સૂત્રોની મદદથી કેટલીક સમસ્યાઓ ઉકેલવામાં સફળ થયા હતા. રામાનુજન અને હાર્ડીનું પાર્ટિશન ઓફ નંબર્સ પર કામ બ્લેક હોલ માટે ઉપયોગી માનવામાં આવે છે. આ સિવાય રામાનુજનના સૂત્રોને સિગ્નલ પ્રોસેસિંગમાં પણ ઉપયોગી માનવામાં આવે છે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Explain, Reserch, ભારત