Explained: મંગળ પર છુપાયેલ મળ્યો પાણીનો ભંડાર, ભવિષ્યના મિશનમાં આવી શકે છે કામ

મંગળ ગ્રહ (Mars)ની સપાટી પરની સ્થિતિ પાણી (Water)ની હાજરી માટે અનુકૂળ નથી. ધ્રુવો પર બરફ છે, પરંતુ સમગ્ર ગ્રહ પર જ તાપમાન ઘણું ઓછું રહે છે. આ પછી પણ, વૈજ્ઞાનિકો (scientist)  હજુ પણ આ ગ્રહ પર પાણીના પ્રવાહની શોધ કરી રહ્યા છે. તેઓ અપેક્ષા રાખે છે કે મંગળની સપાટી નીચે વિપુલ પ્રમાણમાં પાણી હોવું જોઈએ. યુરોપિયન સ્પેસ યુનિયન (ESA) ના ટ્રેસ ગેસ ઓર્બિટર(Trace Gas Orbiter), મંગળની પરિક્રમા કરે છે, તેણે મંગળના બેસિનની સિસ્ટમમાં નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં પાણીની શોધ કરી છે. આ પાણી વૈલાસ મૈરાઈનરીઝમાં સપાટીથી નીચે જોવા મળ્યું છે.

કેટલા વિસ્તારમાં
આ છુપાયેલા ભંડારનું કદ લગભગ 45 હજાર ચોરસ કિલોમીટર છે, જે ભારતના હરિયાણા રાજ્ય જેટલું છે. આ નવી શોધે ખગોળશાસ્ત્રીઓને એક નવું ક્ષેત્ર આપ્યું છે જ્યાં તેઓ ધ્રુવોની બહાર પાણી શોધી શકે છે. અવકાશયાન મંગળની જમીનની ઉપરના એક મીટરની સપાટી પર હાઇડ્રોજનની હાજરી શોધી રહ્યા હતા, જે પાણીની હાજરી સૂચવે છે.

મંગળના વિષુવવૃત્તની નજીક
મંગળના વિષુવવૃત્ત પર બરફ નથી થતો, કારણ કે અહીં મંગળનું અત્યંત તાપમાન એટલું ઓછું નથી કે બરફ જામી શકે. ભ્રમણકક્ષાએ જમીનમાં ધૂળના કણોથી ઢંકાયેલા બરફના રૂપમાં સપાટી પર પાણીની શોધ કરી. આમાં મંગળના નીચલા અક્ષાંશોમાં હાજર ખનિજોમાં કેદ પાણીની શોધનો સમાવેશ થાય છે અને આ શોધમાં વૈજ્ઞાનિકોને અમુક અંશે સફળતા મળી છે.

સપાટીથી એક મીટર નીચે
રશિયન એકેડેમી ઑફ સાયન્સ, મોસ્કોના સ્પેસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના ઇગોર મિટ્રોફેનોવ સમજાવે છે, “TGO દ્વારા આપણે મંગળના ધૂળના સ્તરની નીચે એક મીટર સુધી જોઈ શકીએ છીએ. અને આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે મંગળની સપાટી નીચે ખરેખર શું ચાલી રહ્યું છે. આ અમને પાણીથી ભરેલા 'મરુદયાન' ની સ્થિતિ નક્કી કરવામાં મદદ કરે છે જે અગાઉના સાધનો દ્વારા જોઈ શકાતું ન હતું.

પાણીના હાઇડ્રોજને આપ્યા સંકેત
આ શોધ પાછળનું કારણ ફાઈન રિઝોલ્યુશન એપિથર્મલ ન્યુટ્રોન ડિટેક્ટર (FREND) ટેલિસ્કોપ હતું જે ઓર્બિટરમાં માઉન્ટ થયેલ છે. તેણે વોલેસ મૈરાનરિસની વિશાળ બેસિન સિસ્ટમમાં એક વિસ્તાર જાહેર કર્યો છે જેમાં અસામાન્ય રીતે મોટા પ્રમાણમાં હાઇડ્રોજન હોય છે જે આપણે પાણીના અણુઓમાં બંધાયેલા જોયે છે. આ વિસ્તારની સપાટીની નજીક 40 ટકા દ્રવ્યમાં પાણી હાજર હોવાનું જણાય છે.

અગાઉ પણ આ વિસ્તારમાં પાણી મળવાની આશા હતી
યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીએ બુધવારે જણાવ્યું હતું કે પાણીથી સમૃદ્ધ પ્રદેશ નેધરલેન્ડનું કદ છે અને તેમાં કેન્ડોર કોસની ઊંડી ખીણોનો સમાવેશ થાય છે. આ વિસ્તાર મંગળ પર પાણીની શોધ માટે યોગ્ય ગણાતા બેસિનની સિસ્ટમનો ભાગ હોવાનું માનવામાં આવે છે. પાણીની શોધ, ખાસ કરીને પ્રવાહી પાણીને મંગળ પર સૌથી મોટો મુદ્દો માનવામાં આવે છે.

જળનું અનુમાન કેવી રીતે મળ્યું?
વૈજ્ઞાનિકોએ મે 2018 થી ફેબ્રુઆરી 2021 સુધીના FREND ના અવલોકનોનું વિશ્લેષણ કર્યું અને ત્યાંથી આવતા પ્રકાશને કારણે ન્યુટ્રોનના ચિહ્નો મળ્યા. અભ્યાસના સહ-લેખક એલેક્સી માલાખોવે જણાવ્યું હતું કે જ્યારે ગૅલેક્ટિક કોસ્મિક રેડિયેશનના રૂપમાં અત્યંત ઊર્જાસભર કણો મંગળની સપાટી સાથે અથડાય છે ત્યારે ન્યુટ્રોન છોડવામાં આવે છે. શુષ્ક સપાટી ભીની સપાટી કરતાં વધુ ન્યુટ્રોન છોડે છે. તેના પરથી જાણી શકાય છે કે અહીં વિપુલ પ્રમાણમાં પાણી છે.

સંશોધકોનું કહેવું છે કે ઓર્બિટર દ્વારા દેખાતું આ પાણી માત્ર બરફ અથવા પ્રવાહી હોઈ શકે છે. વધુમાં, તે માટીના ખનિજોમાં રાસાયણિક રીતે બંધાયેલ હોઈ શકે છે. પરંતુ અન્ય અવલોકનો દર્શાવે છે કે મંગળના આ વિસ્તારોમાં ઘણા ખનિજો જોવા મળે છે. આ વિસ્તારોમાં મળતું પાણી મંગળ પરના ભાવિ માનવ મિશન માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Explained, Know about, Mars mission, Research સંશોધન