શું છે કપાલ ક્રિયા? જાણો શા માટે કરવામાં આવે છે અને એનું મહત્વ

હિન્દૂ ધર્મમાં 16 સંસ્કારોનું વિશેષ મહત્વ છે, જેમાં સૌથી અંતનો સંસ્કાર વ્યક્તિની મૃત્યુ પછી થયા પછી થતો અંતિમ દાહ છે. અન્ય સંસ્કારોની તુલનામાં આ સંસ્કારનું સૌથી વધુ મહત્વ માનવામાં આવે છે, કારણ કે આ જ સંસ્કાર દ્વારા પંચ મહાભૂતથી નિર્મિત શરીરને ફરીથી પંચ મહાભુતોમાં વિલીન કરવામાં આવે છે.

હિંદુ માન્યતાઓ અનુસાર, આ ક્રિયા વ્યક્તિના મોક્ષ, મૃત્યુ પછીના જીવન અને પુનર્જન્મનો પણ નિર્ણય કરે છે, તેથી કોઈપણ હિંદુના મૃત્યુ પર અંતિમ સંસ્કાર સંપૂર્ણ વિધિ સાથે કરવામાં આવે છે. આ સંસ્કારમાં પણ સૌથી મહત્વની એક ક્રિયાને ધ્યાનમાં રાખીને આવશ્યકપણે કરવામાં આવે છે, જેને કપાલ ક્રિયા કહેવામાં આવે છે, જે દૃષ્ટિએ હ્રદયસ્પર્શી છે, પરંતુ વ્યક્તિના જન્મ પછીના સંબંધને કારણે તે જરૂરી છે. આજે અહીં તમને આ કપાલ ક્રિયાની પદ્ધતિ અને મહત્વ વિશે જણાવવામાં આવી રહ્યું છે.

કપાલ ક્રિયા શું છે?

કોઈપણ મૃત વ્યક્તિના અંતિમ સંસ્કારના સ્થળે દાહ ક્રિયા કરી કરવામાં આવે છે. આ દરમિયાન મૃતદેહના મોં પર વધુમાં વધુ ઘી લગાવવામાં આવે છે અને તેને ચિતા આપીને બાળવામાં આવે છે. પરંતુ, આખું શરીર બળતું હોય ત્યારે પણ તેનું માથું બળતું નથી. આવી સ્થિતિમાં, તેને યોગ્ય રીતે બાળવા માટે, મૃતદેહને થોડો સમય સળગાવીને, લાકડી વડે માથું તોડી નાખવામાં આવે છે, ત્યારબાદ ફરીથી તેમાં ઘી રેડવામાં આવે છે. માથું તોડવાની આ ક્રિયાને કપાલની ક્રિયા કહેવામાં આવે છે.

આ પણ વાંચો: શું તમારા વિવાહમાં આવે છે અડચણ? તુલસી વિવાહ પર કરો આ અચૂક પ્રયોગ, મંગળ કાર્યના ખૂલી જશે દ્વાર

કપાલ ક્રિયા શા માટે કરવામાં આવે છે?

અંતિમ સંસ્કારમાં કપાલ ક્રિયા કરવાના ઘણા કારણો છે, જેમાં પહેલું કારણ એ છે કે ખોપરીને મોક્ષનું દ્વાર માનવામાં આવે છે, જેનું ખૂલવું મૃતકના મોક્ષ માટે જરૂરી માનવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત કપાલ ક્રિયા નહિ કરવા પર તાંત્રિક દ્વારા ખોપરીનો દુરુપયોગ થાય તેવી પણ શક્યતા છે. તે જ સમયે, એવું પણ માનવામાં આવે છે કે કપાલ ક્રિયા ન કરવા પર મૃતકમાં હાજર જન્મના સંસ્કાર બાકી રહી જાય છે અને તેને આગામી જન્મમાં પણ પરેશાન કરે છે.

સાધુ-સંતો અને યોગીઓ માટે નથી હોતી આ ક્રિયા

કપાલની ક્રિયા ફક્ત સામાન્ય લોકોની જ થાય છે. આ ક્રિયા સંતો અને યોગીઓને લાગુ પડતી નથી. આનું કારણ સમજાવતાં પંડિત રામચંદ્ર જોષી કહે છે કે સંન્યાસી પુરુષો આસક્તિ અને મોહમાંથી મુક્ત થઈને ભગવાન સાથે એક થઈને જીવનમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે. કેટલાક યોગીઓ બ્રહ્મલીન અવસ્થામાં જ શરીર છોડી દે છે. આવી સ્થિતિમાં જેમણે આત્મજ્ઞાન મેળવ્યું છે તેમના પર આત્મમુક્તિનો કોઈ ઉપાય નથી.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Dharm Bhakti, Funeral