નોટ છાપવી સસ્તી કે સિક્કા બનાવવા સસ્તા? જાણો કોનો કેટલો ખર્ચ આવે! RBIએ આપ્યો આ જવાબ

તમે તમારા ખિસ્સામાં રાખેલા સિક્કા અને નોટો આડેધડ ખર્ચો છો, પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે તેને છાપવા માટે કેટલો ખર્ચ થશે. સિક્કા અને નોટો છાપવાનું કામ રિઝર્વ બેંક કરે છે અને જો તેના દાવાઓ માનીએ તો નોટ છાપવા કરતાં સિક્કા બનાવવાનો ખર્ચ વધુ છે. આમ હોવા છતાં, ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) ઝડપી સિક્કા છાપે છે. આખરે આની પાછળનું કારણ શું છે અને સામાન્ય માણસને તેનો લાભ કેવી રીતે મળે છે. જો તેમાં કોઈ ફંડા હોય તો મોટી નોટના સિક્કા કેમ છાપવામાં આવતા નથી. તમારા આ બધા સવાલોના જવાબ આ માહિતીમાં મળી જશે.

સૌથી પહેલા સૌથી નાના સિક્કા એટલે કે 1 રૂપિયાની વાત કરીએ. માહિતીના અધિકાર (આરટીઆઈ)માં પૂછવામાં આવેલા એક પ્રશ્નના જવાબમાં રિઝર્વ બેંકે પોતે કહ્યું છે કે 1 રૂપિયાનો સિક્કો બનાવવાની કિંમત તેની કિંમત કરતા ઘણી વધારે છે. 1 રૂપિયાના સિક્કાને ઢાળવા માટે લગભગ 1.1 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે, જ્યારે 2 રૂપિયાના સિક્કાને ઢાળવા માટે 1.28 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે. તેવી જ રીતે, 5 રૂપિયાનો સિક્કો 3.69 રૂપિયામાં બનાવવામાં આવે છે અને 10 રૂપિયાનો સિક્કો બનાવવાની કિંમત 5.54 રૂપિયા છે.

આ પણ વાંચો: PAN-Aadhaar Linking: પાન-આધાર લિંક કરવું છે પરંતુ ડિટેઇલ્સ મેચ નથી થતી તો શું કરશો?

હવે બંનેની સરખામણી...

રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા જારી કરાયેલા નોટિફિકેશન મુજબ નાણાકીય વર્ષ 2021-22માં RBIએ 10 રૂપિયાની એક હજાર નોટ છાપવા માટે 960 રૂપિયા ખર્ચવા પડ્યા હતા. આ હિસાબે એક નોટ છાપવાનો ખર્ચ 96 પૈસા આવ્યો. તેમજ 10 રૂપિયાના સિક્કાને મોલ્ડ કરવા માટે 5.54 રૂપિયાનો ખર્ચ થાય છે. આનો અર્થ એ થયો કે નોટો કરતાં સિક્કા પરનો ખર્ચ લગભગ 6 ગણો વધારે છે.

આ પણ વાંચો: કેન્દ્ર સરકાર છ રાજ્યો અને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં "સી પ્લેન" ચલાવવાની તૈયારીમાં, ગુજરાતનો પણ સમાવેશ

શા માટે આરબીઆઈ સિક્કાઓ છાપે છે

સિક્કા અને નોટ બંને છાપવાનો ખર્ચ જોઈને તમને લાગશે કે સિક્કા બનાવવા એ ખોટનો સોદો છે, છતાં RBI દર વર્ષે કરોડો સિક્કા કેમ બનાવે છે. વાસ્તવમાં, ઉંચી કિંમત હોવા છતાં, નોટ બનાવવા કરતાં સિક્કા બનાવવા ઘણી રીતે ફાયદાકારક છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે નોટ છાપવામાં ઘણા પ્રકારના સિક્યોરિટી ફીચર્સનો ઉપયોગ કરવો પડે છે. કાગળની નોટોને સુરક્ષિત બનાવવા માટે 15 થી 17 પ્રકારના સુરક્ષા ફીચર્સનો ઉપયોગ કરવો પડશે. એટલું જ નહીં, કાગળની નોટોનું આયુષ્ય પણ ખૂબ જ ટૂંકું હોય છે. તેની સરખામણીમાં સિક્કા વર્ષો સુધી ચાલતા રહે છે અને એક સમય એવો આવે છે જ્યારે નોટો છાપવી સિક્કા કરતાં મોંઘી લાગે છે.

પરંતુ મોટી નોટના સિક્કાઓ બનતા નથી

જો સિક્કાઓ છાપવા એ નોટો છાપવા કરતાં સસ્તા લાગે છે, તો પછી રિઝર્વ બેંક શા માટે ઉચ્ચ મૂલ્યના સિક્કાઓ નથી છાપતી. આનો જવાબ પણ રિઝર્વ બેંક દ્વારા જારી કરાયેલા રિપોર્ટમાં જ જોવા મળે છે. વાસ્તવમાં, નોટની કિંમત જેમ વધે છે તેમ તેની છાપવાની કિંમત ઘટે છે. RBI અનુસાર, 20 રૂપિયાની નોટ છાપવા માટે 95 પૈસા ખર્ચ થાય છે, જ્યારે 50 રૂપિયાની નોટ 1.13 રૂપિયામાં છાપવામાં આવે છે. 100 રૂપિયાની નોટ 1.77 રૂપિયામાં છાપવામાં આવે છે, જ્યારે 200 રૂપિયાની નોટ 2.37 રૂપિયામાં અને 500 રૂપિયાની નોટ 2.29 રૂપિયામાં પ્રિન્ટ થાય છે. જો આ નોટોના સિક્કાઓ ઢાળવામાં આવે તો તે ખૂબ જ મોંઘા થઈ જશે અને ગ્રાહક માટે તેનો ઉપયોગ કરવો અને રાખવો ખૂબ મુશ્કેલ થઈ જશે.

ગુજરાતી સમાચાર નો ખજાનો એટલે News18 ગુજરાતી. ગુજરાત, દેશ વિદેશ, બોલીવુડ, સ્પોર્ટ્સ, બિઝનેસ, મનોરંજન સહિત વધુ સમાચાર વાંચો ન્યૂઝ18 ગુજરાતી પર

Tags: Business news, Coins, Indian rupee, RBI Governor